ADHD u dorosłych – jak je rozpoznać? Gdzie szukać pomocy?

Jeszcze do niedawna ADHD było postrzegane jako zaburzenie, z którym borykają się głównie dzieci. Coraz częściej jednak diagnozuje się je również u dorosłych. Nieleczone negatywnie wpływa na codzienność i potrafi skutecznie utrudnić normalne funkcjonowanie. Jaki je zatem rozpoznać? Podpowiadamy, jakie są objawy ADHD u dorosłych, gdzie szukać pomocy i jak je leczyć.

ADHD – co to? Jakie są główne objawy ADHD?

 ADHD (attention deficit hyperactivity disorder), czyli z ang. zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to według klasyfikacji medycznych zaburzenie psychiczne, które charakteryzują trzy zasadnicze grupy objawów:

• nadpobudliwość,
• zaburzenia koncentracji uwagi,
• impulsywność.

Zazwyczaj ADHD diagnozuje się we wczesnym dzieciństwie. Pierwsze symptomy zaburzenia pojawiają się między 6. a 9. rokiem życia. Niemniej u części osób jest ono rozpoznawane dopiero w wieku dorosłym. Po czym można zdiagnozować ADHD u dorosłych? Jakie objawy towarzyszą schorzeniu?

ADHD u dorosłych – objawy. Co wiąże się z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej?

 Podstawowe objawy ADHD u dorosłych są podobne do symptomów przejawianych przez dzieci. Niemniej w zależności od predyspozycji genetycznych i czynników zewnętrznych przebieg zaburzenia w wieku dorosłym bywa różny.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi może mieć zarówno łagodną formę, jak i wywoływać dokuczliwe objawy, które uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Z powodu ADHD osoby dorosłe często borykają się z problemami w pracy i w relacjach towarzyskich. Bywa również, że spotykają się z ostracyzmem społecznym, który wynika z braku zrozumienia wobec przejawianych przez nie zachowań.

Osoba dorosła może borykać się z takimi objawami ADHD jak:

• trudności z samoorganizacją i planowaniem czasu. Osoby dorosłe borykające się z ADHD miewają problemy z organizacją codziennych zadań, realizacją wyznaczonych celów i zarządzaniem czasem. W efekcie trudniej im wywiązać się z obowiązków,
• zaburzenia koncentracji uwagi. ADHD u dorosłych często sprawia, że mają oni trudności w skupieniu uwagi. Przeskakują z jednej czynności na drugą i łatwo się rozpraszają. W rezultacie trudno im doprowadzić rozpoczęte zadanie do końca,
• trudności z zapamiętywaniem. Osoby dorosłe cierpiące na ADHD mogą zapominać o ważnych datach, umówionych spotkaniach i obowiązkach, które mają do wykonania,
   
• impulsywność. Wśród dorosłych z ADHD pojawiają się problemy z kontrolowaniem emocji i skłonność do podejmowania decyzji bez zastanowienia,
• nadpobudliwość. Osoby dorosłe rzadziej niż dzieci z ADHD borykają się z problemem nadmiernej aktywności fizycznej. Nadpobudliwość wyraża się u nich raczej w trudnościach z relaksacją i odczuwaniem wewnętrznego niepokoju,
• trudności w utrzymywaniu relacji. Nieumiejętność słuchania innych, skłonność do przerywania czy też impulsywność, które są charakterystyczne dla osób dorosłych z ADHD, sprawiają, że mogą oni mieć trudności w nawiązaniu i utrzymaniu satysfakcjonujących relacji towarzyskich i zawodowych,
• problemy emocjonalne. ADHD u dorosłych może prowadzić do niskiej samooceny i frustracji w związku z niespełnianiem oczekiwań społecznych. Powoduje też wahania nastroju, co utrudnia funkcjonowanie w codziennym życiu,
• prokrastynacja. Wśród dorosłych z ADHD obserwuje się skłonność do odkładania zadań w czasie,
• skłonność do podejmowania ryzykownych zachowań. Osoby dorosłe z ADHD częściej niż inni mogą podejmować ryzykowne zachowania, takie jak szybka jazda samochodem, impulsywne wydatki.

Diagnoza ADHD u osób dorosłych jest tym trudniejsza, że – po pierwsze – zespół nadpobudliwości psychoruchowej przybiera różne formy, a po drugie – jego symptomy często pokrywają się z objawami wynikającymi ze stresu lub innych zaburzeń psychicznych. Tymczasem nieleczone ADHD może negatywnie wpływać na jakość życia. Im więc szybciej wdroży się odpowiednie leczenie, tym lepiej.

Podejrzewasz ADHD u siebie lub bliskiej Ci osoby? Skontaktuj się z nami, a lekarz psychiatra podpowie Ci, co dalej robić, a także przeprowadzi przez cały proces diagnostyczny.

Przyczyny ADHD u dorosłych – co wywołuje?

 Przyczyny podobnie jak objawy ADHD u dorosłych są złożone. W rozwoju zaburzenia udział biorą bowiem różne czynniki. Które z nich mają największe znaczenie?

1. Czynniki genetyczne. Różne badania wskazują, że ADHD może być przekazywane z pokolenia na pokolenie. Ogólny wskaźnik dziedziczności zaburzenia wynosi 76 proc.
2. Nieprawidłowości w strukturze i funkcjonowaniu mózgu. Za ADHD u dzieci i osób dorosłych odpowiadać mogą nieprawidłowości w wielkości i aktywności pewnych obszarów mózgu, zwłaszcza tych odpowiedzialnych za impulsywność, aktywność motoryczną i utrzymanie uwagi.
3. Zaburzenia pracy neuroprzekaźników. Bywa, że dzieci i osoby dorosłe z ADHD mają upośledzone działanie lub nieprawidłowe poziomy neuroprzekaźników – dopaminy i noradrenaliny, które odpowiadają m.in. za kontrolowanie procesów uwagi i pobudzenia.
4. Czynniki środowiskowe. Wywoływać zaburzenie lub nasilać objawy ADHD może także ekspozycja pacjenta w okresie prenatalnym bądź wczesnodziecięcym na toksyny środowiskowe (m.in. ołów), nadużywanie substancji psychoaktywnych przez matkę w czasie ciąży czy też niska masa urodzeniowa.
5. Czynniki psychospołeczne. Mogą nasilać objawy ADHD u osób dorosłych. Zalicza się do nich m.in. stres, trudne warunki życiowe i trudności w relacjach interpersonalnych.

Jakie są podtypy ADHD?

 Zarówno u dzieci, jak i osób dorosłych wyróżnić można trzy podtypy ADHD – z przewagą deficytu uwagi, z przewagą nadruchliwości i impulsywności oraz mieszany. Czym się charakteryzują i jakie dają objawy?

ADHD z przewagą deficytu uwagi (ADD – Zespół Deficytu Uwagi)

Osoby dorosłe ze zdiagnozowanym ADHD z przewagą deficytu uwagi mają trudności ze skupieniem, pamięcią i koncentracją. Łatwo się rozpraszają i zapominają o codziennych obowiązkach. Trudno im się zorganizować i w terminie ukończyć rozpoczęte zadania. Podczas bezpośrednich interakcji mogą wydawać się nieobecne myślami.

ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności

Osoby, u których rozpoznano ADHD z przewagą nadruchliwości i impulsywności, charakteryzują się nadmierną aktywnością (nadpobudliwością). Wszędzie ich pełno i mają problemy z siedzeniem w miejscu. Są impulsywne i trudno im utrzymać kontrolę nad sobą. W efekcie często przerywają innym, mówią w nieodpowiednich momentach i nie radzą sobie z czekaniem na swoją kolej. W przypadku osób dorosłych borykających się z tym podtypem ADHD nadpobudliwość jest zwykle mniej widoczna. Pozostają natomiast takie objawy jak: impulsywność i trudności z samokontrolą.

ADHD typu mieszanego

To odmiana najczęściej diagnozowana wśród osób z ADHD. W jej przypadku występują zarówno problemy związane z deficytem uwagi, jak i nadpobudliwość oraz impulsywność.

W zależności od wieku, środowiska i czynników zewnętrznych osoby dorosłe cierpiące na zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi mogą przechodzić między podtypami i wykazywać odmienne objawy. Z tego względu w leczeniu ADHD tak ważne jest dostosowanie terapii do dominujących symptomów i indywidualnych potrzeb pacjenta.

ADHD a współistniejące choroby psychiczne

 ADHD samo w sobie nie wywołuje problemów psychicznych lub rozwojowych. Niemniej u osób dorosłych z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej często diagnozuje się współistniejące zaburzenia psychiczne. Sprawiają one, że leczenie ADHD jest trudniejsze, jednak nie niemożliwe. Jakie z zaburzeń psychicznych mogą towarzyszyć schorzeniu?

1. Zaburzenia lękowe. Charakteryzują się wyraźnym uczuciem lęku lub strachu, które pojawia się bez racjonalnych powodów. Utrudniają normalne funkcjonowanie i obniżają nastrój. Zalicza się do nich m.in. fobie, zespół lęku uogólnionego oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
2. Zaburzenia nastroju, takie jak depresja lub choroba afektywna dwubiegunowa. Chociaż nie występują z powodu ADHD, prowadzi do nich wzór niepowodzeń, który jest związany z zaburzeniami koncentracji uwagi, nadpobudliwością i impulsywnością charakterystycznymi dla zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi.
3. Inne zaburzenia psychiczne. To m.in. zaburzenia osobowości i nadużywanie substancji psychoaktywnych, w tym nadmierne spożywanie alkoholu, czy też zaburzenie eksplozywne przerywane.

Do czego prowadzi nieleczone ADHD? Skutki

 Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi negatywnie wpływa na różne sfery życia. Chociaż zarówno objawy, jak i skutki nieleczonego ADHD nie są jednorodne, u większości osób pojawia się podobny długotrwały wzorzec problemów. Obejmuje on:

• trudności w sferze zawodowej. Problemy z utrzymaniem uwagi sprawiają, że osoba dorosła borykająca się z ADHD jest mniej efektywna, co nie jest mile widziane wśród przełożonych. W rezultacie często zmienia pracę i jest niezadowolona ze swojej pozycji zawodowej,
• trudności w sferze relacji. ADHD u osób dorosłych sprawia, że mają oni problemy w utrzymywaniu relacji. W rezultacie częściej niż inni się rozwodzą,
• trudności życiowe. Nieleczone ADHD u osób dorosłych wzmaga skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych. Zaburzenie sprawia również, że mogą oni popadać w problemy pieniężne i częściej niż inni brać udział w wypadkach samochodowych – z uwagi na skłonność do nieostrożnych zachowań, takich jak szybka jazda.

Skala oddziaływania zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi na codzienne życie osoby dorosłej może być ogromna. Z tego względu nie warto zwlekać z rozpoczęciem leczenia ADHD. Zanim to jednak nastąpi, zaburzenie należy zdiagnozować. Kto dokonuje diagnozy ADHD u dorosłych?

Diagnoza ADHD u dorosłych – na czym polega?

 Żeby zdiagnozować ADHD, najlepiej udać się do lekarza psychiatry. Przeprowadzi on wnikliwy wywiad kliniczny, który pozwoli rozpoznać ADHD. Nie zawsze nadpobudliwość, problemy w utrzymaniu uwagi czy też impulsywność muszą oznaczać zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Mogą np. wiązać się z zaburzeniami osobowości lub zaburzeniami lękowymi.

Z tego względu tak ważne jest, aby proces diagnostyczny został przeprowadzony przez wykwalifikowanego i doświadczonego specjalistę. U osób z ADHD oprócz wywiadu przeprowadza się również kwestionariusze psychologiczne, takie jak np. MMPI-2 i DIVA-5.

Pamiętaj, rozpoznanie ADHD u dorosłych trwa zazwyczaj od jednej do kilka sesji, co uzależnione jest od indywidualnej sytuacji pacjenta. W jego ramach lekarz psychiatra nie tylko diagnozuje ewentualne zaburzenie, ale również wspólnie z osobą dorosłą ustala dopasowany do niego plan leczenia ADHD. Dzięki temu pacjent otrzymuje dokładnie taką pomoc, jakiej potrzebuje.

Diagnoza ADHD to pierwszy krok na drodze do lepszego zrozumienia siebie i poprawy jakości życia. Odbywa się ona w atmosferze akceptacji, otwartości i troski. Lekarz psychiatra nie ocenia, jest po to, aby pomóc. Dlatego możesz podzielić się z nim wszystkimi szczegółami ze swojego życia.

Leczenie ADHD u dorosłych – jak wygląda?

Leczenie ADHD u dorosłych to złożony proces, który może obejmować terapię zarówno farmakologiczną, jak i psychologiczną. Chociaż zaburzenia nie da się w pełni wyeliminować, można łagodzić jego dokuczliwe objawy zaburzenia. Pozwala to poprawić jakość życia i daje pacjentowi szansę na pełne wykorzystanie swojego potencjału.

Leczenie farmakologiczne

W jego ramach dorosłe osoby z ADHD przyjmują określone leki. Nie likwidują one zaburzenia, jednak łagodzą jego objawy.

1. Leki stymulujące. To preparaty, które przepisuje się w leczeniu ADHD najczęściej. Zwiększają one i regulują poziomy substancji odpowiedzialnych za kierowanie procesami myślenia i uwagi, takie jak dopamina i noradrenalina.
2. Leki niestymulujące. Są stosowane w przypadku osób z ADHD, u których leki stymulujące nie zadziałały lub wywołały niepożądane skutki uboczne.

Terapia psychologiczna

Może obejmować różne rodzaje wsparcia psychologicznego, takie jak:

• terapia poznawczo-behawioralna – koncentruje się na zmianie negatywnych wzorców myślenia i zachowań, co osoba dorosła borykająca się z ADHD osiąga poprzez rozwijanie umiejętności społecznych i strategii organizacji, planowania oraz radzenia sobie w wymagających sytuacjach.

Poznawczo-behawioralna terapia ADHD wiąże się również ze zidentyfikowaniem mocnych stron pacjenta i ich wzmocnieniem. Pozytywnie wpływa to na jakość życia i ułatwia codzienne funkcjonowanie, 

• grupowa terapia ADHD – ma formę cyklicznych spotkań osób dorosłych z ADHD i terapeuty (lub terapeutów). Członkowie grupy mogą podzielić się swoimi doświadczeniami z innymi, a także zredukować lęk przed dezaprobatą społeczną,
• coaching ADHD – pomaga w organizacji codziennego życia i zarządzaniu zadaniami. Dzięki niemu osoba dorosła z ADHD łatwiej osiąga cele zawodowe i osobiste.

W przypadku ADHD ważne jest, aby nurt terapii psychologicznej i jej forma był dopasowany do indywidualnych potrzeb osoby dorosłej. Dzięki temu praca z psychoterapeutą będzie stanowić realne wsparcie i ułatwi realizację przyjętych celów. Żeby dobrać nurt terapeutyczny i formę terapii niezbędne jest dobre rozpoznanie ADHD przez specjalistę.

Zmiana stylu życia

Prowadzenie odpowiedniego stylu życia wspiera terapię farmakologiczną i psychologiczną. W jakich obszarach warto dokonać zmian, aby leczenie ADHD przyniosło jeszcze lepsze rezultaty?

1. Regularna aktywność fizyczna. Wpływa pozytywnie na nastrój, sprzyja poprawie koncentracji i zmniejsza impulsywność.
2. Zdrowa dieta. Może wspierać funkcjonowanie mózgu i pozytywnie wpływać na nastrój. Powinna być zrównoważona, bogata w kwasy Omega-3 i uboga w cukry proste.
3. Higiena snu. Niedobory snu mogą nasilać objawy ADHD. Z tego względu należy zadbać o zdrowy i regularny sen.
4. Wdrożenie technik zarządzania stresem. Medytacja, mindfulness czy też techniki relaksacyjne nie tylko pomagają radzić sobie ze stresem w codziennym życiu, ale również sprzyjają poprawie koncentracji.

Za dokuczliwe objawy, których doświadczają osoby z ADHD, mogą odpowiadać m.in. czynniki genetyczne, neurobiologiczne nieprawidłowości w czynności mózgu czy też zaburzenia pracy neuroprzekaźników. Bez wdrożenia odpowiedniej terapii nie da się ich pozbyć. Im wcześniej zgłosisz się do lekarza psychiatry, tym szybciej uzyskasz pomoc. Specjalista dokona diagnozy, a następnie nakreśli ramy leczenia ADHD.

Występują u Ciebie objawy ADHD u dorosłych? A może bliska Ci osoba ma trudności z utrzymaniem uwagi, jest nadpobudliwa lub impulsywna? Skontaktuj się z nami, a podpowiemy Ci, co dalej robić. Nasi specjaliści są w stanie nie tylko zdiagnozować zaburzenie, ale również podjąć się skutecznego leczenia ADHD u dorosłych.